اسپلنکتومی : طحال یک اندام پر از خون است که در ناحیه بالا و سمت چپ حرفه شکم قرار دارد. طحال اندامی است که مرکز ذخیره‌سازی سلولهای قرمز خون در بدن است و بسیاری از سلولهای سفید خون تحت عنوان «ماکروفاژ» یا سلولهای مبارزه کننده با بیماری در آن نقش فیلتر کننده خون را بر عهده دارند. در حقیقت طحال یک بخش از سیستم ایمنی بدن است و می‌تواند ذرات خونی قدیمی و آسیب دیده را از سیستم خون‌رسانی جدا کند. علاوه بر این طحال در شناسایی و از بین بردن باکتری‌ها به بدن کمک میکند. عملکرد این اندام می‌تواند بر تعداد پلاکت‌های خون، سلولهای قرمز خون، و نیز سلولهای سفید خون تاثیر گذارد.
اسپلنکتومی چیست ؟
شایع ترین دلیل اسپلنکتومی درمان ترکیدگی طحال است که در اثر آسیب به شکم ایجاد میشود. اسپلنکتومی برای درمان شرایط دیگر مانند بزرگ شدن طحال که موجب ناراحتی میشود، برخی از اختلالات خونی، برخی سرطانها، عفونت و کیستها یا تومورهای غیر سرطانی انجام میشود.
عمل اسپلنکتومی عموما به کمک یک ابزار جراحی مجهز به دوربین انجام میگیرد که اسپلنکتومی لاپاروسکوپی نام دارد. در اسپلنکتومی لاپاروسکوپی شما میتوانید همان روز به منزل باز گردید و برای ریکاوری کامل به دوهفته زمان نیاز دارید.
موارد استفاده از اسپلنکتومی
اسپلنکتومی یا عمل جراحی برداشتن طحال ممکن است در شرایط زیر برای بیمار مورد استفاده قرار گیرد:
1) تشکیل لخته خونی
2) پرکاری طحال: در این شرایط طحال بیش از حد لازم فعالیت کرده و باعث وارد شدن آسیب به سلولهای سالم خون میشود.
3) اسپلنومگالی: بزرگ شدن طحال
4) سرطان طحال
5) پرفشاری وریدی: در این شرایط رگ اصلی خون که به کبد وارد میشود دچار فشار خون بسیار بالا میگردد. این شرایط ممکن است با بسیاری از دلایل مختلف در ارتباط با عملکرد کبد ارتباط داشته باشد که برای مثال در این زمینه می‌توان از ابتلا به سیروز یا سرطان نام برد.
6) سیروز کبد: یک بیماری مزمن کبدی است که در آن بافت آسیب‌دیده با بافت اسکار جایگزین میشود. به این ترتیب خون نمی‌توان به راحتی در کبد جریان پیدا کند و این شرایط باعث پرفشاری وریدی میشود.
7) لنفوم یا سرطان بافت لنفاوی: این نوع سرطان باعث بزرگ شدن طحال و اسپلنومگالی میشود.
8) پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک
9) آنمی اسفروسیت: این نوع از آنمی (کم‌خونی) زمانی ایجاد میشود که سلولهای خونی شکننده شده و در هنگام عبور از طحال دچار آسیب شوند. این نوع کم‌خونی را می‌توان با استفاده از عمل جراحی اسپلنکتومی درمان کرد.
10) آنمی همولیتیک: برخی از انواع آنمی (کم‌خونی) همولیتیک که در آن سلولهای قرمز خون قبل از بلوغ توسط بدن از بین می‌روند را می‌توان با عمل جراحی اسپلنکتومی درمان کرد.
جراحی اسپلنکتومی در تهران
درست قبل از عمل جراحی اسپلنکتومی، شما تحت بیهوشی عمومی قرار میگیرید. متخصص بیهوشی یک داروی بیهوشی استنشاقی را از طریق ماسک یا داروی مایع را از طریق تزریق وریدی به شما میدهد. تیم جراحی ضربان قلب، فشار خون و سطح اکسیژن را در طول جراحی اسپلنکتومی اندازه گیری میکنند.
در طول جراحی اسپلنکتومی : بعد از بیهوشی، جراح اسپلنکتومی را به صورت اسپلنکتومی لاپاروسکوپی یا اسپلنکتومی مجدد آغاز میکند. روش مورد استفاده به اندازه طحال بستگی دارد. زمانی که طحال بزرگ شده است جراحی اسپلنکتومی باز را برای برداشت آن انتخاب می کند.
اسپلنکتومی لاپاروسکوپی: در این نوع جراحی، جراح چهار شکاف کوچک در شکم ایجاد میکند. سپس یک لوله مجهز به دوربین را از طریق یکی از برشها وارد شکم شما میکند. جراح تصاویر ایجاد شده را در صفحه نمایشگر مشاهده میکند و طحال را به کمک ابزارهای جراحی که از طریق سه برش دیگر وارد شکم شدهاند برمیدارد. در پایان اسپلنکتومی لاپاروسکوپی، برشها با بخیه بسته میشوند.
اسپلنکتومی لاپاروسکوپی برای همه افراد مناسب نیست. ترکیدگی طحال معمولا به اسپلنکتومی باز نیاز دارد. در برخی موارد، جراح ممکن است کار خود را به صورت لاپاروسکوپی آغاز کند اما در طول جراحی به دلیل بافت اسکار جراحی قبلی یا سایر عواقب، جراحی را به صورت باز به پایان برساند.
اسپلنکتومی باز: در این روش برای برداشت طحال، جراح یک برش در وسط شکم ایجاد کرده و برای دسترسی به طحال عضلات و سایر بافتها را کنار میزند. سپس جراح طحال را برداشته و برش ایجاد شده را بخیه میکند.
بعد از جراحی اسپلنکتومی
بیمارستان: بعد از عمل جراحی اسپلنکتومی، شما به اتاق ریکاوری منتقل میشوید. صورتی که اسپلنکتومی لاپاروسکوپی انجام شود، شما همان روز یا روز بعد به منزل میروید. صورت جراحی باز، شما بعد از دو تا شش روز به منزل بازمیگردید.
بعد از رفتن به منزل: در مورد زمان بازگشت به فعالیتهای روزمره بعد از عمل جراحی اسپلنکتومی با پزشک مشورت نمایید. اگر اسپلنکتومی لاپاروسکوپی انجام شده است، این زمان دو هفته خواهد بود و در جراحی باز به شش هفته میرسد.
ش#ایعترین علل جراحی اسپلنکتومی
این دلایل عبارتند از:
1) پورپورا یا کبودی منتشر و بدون علت نقاط مختلف بدن به دلیل کاهش پلاکتها (ITP)
2) برخی بیماریهای ارثی که باعث تغییر شکل گلبولهای سرخ میشوند، مانند اسفیروسیتوز، تالاسمی، آنمی داسی شکل، در این بیماریها طحال، بزرگتر و فعال میشود و موجب تخریب گلبولهای سرخ میگردد.
3) بیماری کم خونی همولیتیک که در آن گلبولهای سرخ توسط طحال برداشت و تخریب میشود.
4) در بعضی بیماریهای بد خیم خونی مانند لنفوم یا لوسمی طحال كمی بزرگ و پركار میشود.
5) در مواردی که طحال خیلی بزرگ میشود و برداشت پلاکتها، گلبولهای سفید و گلبولهای سرخ منجر به پان سایتوپنی (یعنی کاهش تمام ردههای سلولهای خونی) میگردد.
6) در انفارکتوس طحالی، آنوریسم شریان طحالی ونیز در تومورهای طحالی
عوارض
عمل اسپلنکتومی عموما روشی ایمن است. اما همانند هر جراحی دیگری، جراحی اسپلنکتومی نیز عوارضی به دنبال دارد. عوارض اسپلنکتومی عبارتند از:
1) خونریزی
2) لختههای خونی
3) عفونت
4) آسیب به اندامهای مجاور شامل معده، پانکراس و کولون
5) خطر طولانی مدت عفونت: بعد از برداشت طحال، شما مستعد ابتلا به عفونتهای خطرناک میشوید. پزشک دریافت واکسنهای پنومومی، آنفلوانزا و هموفیلوس آنفلوانزا نوع بی را توصیه میکند.
تشخیص
از نظر تشخیصی آزمایشهای خونی مانندCBC ، اسمیر خون محیطی، آسپیراسیون مغز استخوان و نیز سونوگرافی شکم، CTاسکن شکم، MRI شکم و نیز اسکن رادیوایزوتوپ طحال به تشخیص بیماری طحال و لزوم درمان جراحی و نقشه و پلان عمل كمک میكند.
آمادگی قبل از عمل:
1) تزریق واکسن پنومو واکس از دو هفته قبل از عمل جهت پیشگیری از ابتلا به عفونتهای فرصت طلبی که پس از عمل به طور تهاجمی و ناگهانی ممکن است ایجاد شود (OPSI).
2) رزرو پلاکت و خون به میزان کافی
3) قطع ویتامین E و داروهای ضد انعقادی و ضد التهابی که قبلاً بیمار مصرف میکرده است. از یک هفته قبل از عمل آسپیرین بایستی قطع گردد.
جراحی لاپاراسکوپی
اسپلنکتومی را می‌توان از طریق لاپاراسکوپی یا با استفاده از تکنیک باز بر روی بیمار انجام داد. با وجودی که در اکثر عمل‌های جراحی کل طحال خارج میشود، گاهی اوقات ممکن است برای درمان بیمار نیاز به برداشتن بخشی از طحال وجود داشته باشد.
این عمل جراحی با استفاده از مواد بیهوشی برای بیمار شروع میشود. هنگامی که فرآیند بیهوشی کامل شد، عمل جراحی آغاز میشود. به این ترتیب معمولاً پنج شکاف کوچک ۲ تا ۳ سانتیمتری در ناحیه سمت چپ زیر دنده‌ها ایجاد میگردد. جراح در ادامه می‌تواند از طریق این شکاف‌ها یک لاپاراسکوپ را به بدن بیمار وارد کند.
از سایر شکاف‌های ایجاد شده به این منظور برای وارد کردن ابزارهای جراحی و خارج کردن طحال استفاده میشود. در طول عمل جراحی، جراح فضای داخل بدن بیمار را با دوربین مشاهده میکند، زیرا در این شرایط به خاطر کوچک بودن شکاف‌ها امکان مشاهده مستقیم محل تحت درمان توسط جراح وجود ندارد.